Giữa tiết trời se lạnh cuối năm, làng Đông Thuận, xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An lại rộn ràng vào mùa làm bánh cốm, một đặc sản dân dã có bề dày truyền thống. Mặc dù không ai nhớ rõ nguồn gốc ra đời của món quà này, nhưng cảm giác giòn tan và vị ngọt hòa quyện với gừng cay nồng từ chiếc bánh cốm đã trở thành kỷ niệm khó quên đối với bất kỳ ai một lần nếm thử.
Di sản văn hóa và công sức bà con
Nghề làm bánh cốm ở Đông Thuận đã tồn tại từ lâu đời và được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Theo bà Nguyễn Thị Hà, 70 tuổi, truyền thống này bắt nguồn từ sự cần mẫn và sáng tạo của người dân nơi đây. Bà cho biết: “Ngày trước, khi gạo được mùa, bà con muốn làm ra một món bánh riêng để đãi khách và tự mình thưởng thức. Qua nhiều lần thử nghiệm, bánh cốm đã được hình thành và phát triển như ngày nay”.
Có nhiều gia đình tại làng vẫn duy trì nghề làm bánh từ đời này sang đời khác. Bánh cốm Đông Thuận không chỉ là món quà quê giản dị mà còn là sản phẩm của một quá trình kỳ công, tỉ mỉ. Từ việc chọn lựa nguyên liệu đến từng công đoạn chế biến đều cần sự khéo léo và tinh tế, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Chị Bùi Thị Huệ, đại diện cho thế hệ thứ ba trong gia đình làm bánh cốm, chia sẻ: “Người thợ cần nắm rõ đặc tính của gạo, mật, gừng để biết cách chế biến. Mỗi công đoạn đều không có công thức cố định, chỉ có kinh nghiệm và sự nhạy cảm của người thợ”. Chị mô tả rằng, khi đun mật, phải không ngừng đảo tay giữ lửa vừa đủ để mật không bị cháy và có màu sắc đẹp mắt. “Bánh cốm không chỉ là nghề, mà còn là sinh kế giúp gia đình nuôi con cái ăn học,” chị Huệ nhấn mạnh.
Quản lý nguyên liệu khắt khe
Việc lựa chọn nguyên liệu là yếu tố quan trọng để có được miếng bánh ngon. Gạo Khang Dân được lựa chọn vì hạt nở đều, trắng và xốp, trong khi mật mía loại một mua từ Nghĩa Đàn là thành phần không thể thiếu. Để tạo ra hương vị đặc trưng, mật được đun cùng gừng giã nhỏ cho đến khi có màu cánh gián và tỏa hương thơm ấm nồng.
Mấu chốt của quy trình làm bánh chính là khoảnh khắc cốm gặp mật. Người thợ phải đảo nhanh tay để hạt cốm áo đều lớp mật mà không bị vón cục hay quá ướt. Khi đưa vào khuôn, người thợ cũng cần nén để bánh chắc, không bị bở. “Làm bánh cốm vất vả lắm, nhiều hôm thức trắng đêm để kịp đơn hàng,” chị Huệ chia sẻ thêm.
Thị trường bùng nổ
Mùa làm bánh cốm bắt đầu từ cuối năm cho đến Tết. Trước đây, chỉ có một số gia đình làm bánh mùa vụ để bán ở chợ quê lân cận, nhưng giờ đây sản phẩm đã có mặt rộng rãi tại thành phố Nghệ An và nhiều tỉnh khác. Hiện tại, toàn làng có hàng chục hộ gia đình tham gia vào nghề, tạo việc làm cho nhiều người dân với mức thu nhập trung bình khoảng 5-6 triệu đồng mỗi tháng.
Bà Nguyễn Thị Lệ, một trong những người dân tại làng cho biết: “Mỗi ngày gia đình tôi vừa bán lẻ, vừa nhập sỉ hàng trăm cái bánh. Có ngày đạt đến hàng nghìn cái. Bánh cốm Đông Thuận ngày càng được yêu thích, nhờ đó mà gia đình tôi cũng có thu nhập ổn định”.
Không chỉ người làm bánh hưởng lợi, nghề này còn tạo ra cơ hội cho những lao động buôn bán. Chị Hoàng Thị Na, một người phụ nữ trong làng cho biết: “Ngày nào tôi cũng thu gom từ 10-30 bao bánh để cung cấp cho đại lý ở đô thị, lãi khoảng 250 nghìn đồng mỗi ngày. Nhờ có nghề này mà gia đình tôi có thêm thu nhập.”
Đổi mới để phát triển
Ngoài việc làm bánh theo công thức truyền thống, hiện nay, các hộ làm nghề ở Đông Thuận đã không ngừng đổi mới mẫu mã và bao bì sản phẩm để thu hút người tiêu dùng. Giá bán lẻ mỗi gói bánh cốm chỉ 5.000 đồng, phù hợp với nhiều đối tượng khách hàng. Với giá cả hợp lý và chất lượng được đảm bảo, bánh cốm Đông Thuận luôn hết hàng.
Ông Hoàng Vinh, Trưởng thôn 10 xã Nghi Lộc cho biết: “Nghề làm bánh cốm đã trở thành đặc sản của vùng. Năm 2012, làng được công nhận là làng nghề, từ đó bà con càng phấn khởi trong việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống này.” Hiện toàn thôn có hơn 30 hộ làm bánh cốm, nhờ đó, tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho địa phương.
Tóm lại
Nghề làm bánh cốm Đông Thuận không chỉ đem lại thu nhập cho bà con mà còn giữ gìn di sản văn hóa ẩm thực của quê hương. Thông qua những nỗ lực trong sản xuất và chăm chút đến sản phẩm, bánh cốm đang tiếp tục chinh phục được nhiều người tiêu dùng, đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân nơi đây.
